YAS

Yas 

Yas,ölüm veya bir felaketten doğan acı ve bu acıyı belirten davranışlardır.Bu kavramı, ilk kez Freud,"Mourning and Melancholia" makalesinde tanımlamıştır.Yaşadığımız süre boyunca insan, kazançları kadar kayıpları da hayatın içine sığdırır.Bazen uzaklaşmış güvenlik duygumuzun yitirilişine bazen çok sevdiğimiz insanların kaybına üzüntü,öfke, suçluluk,çaresizlik gibi tepkiler verilebilir. Yas bir hastalık değildir ve verilen bu tepkiler kişilerarası değişebilmekle beraber normaldir.

W. Worden yas sürecinin, kaybı yaşayan kişinin hayatında anlam yaratacağını öne sürmüştür. Bu süreçte kişilerin bilişsel ve duygusal anlamda yeniden yapılanması için dört aşamadan oluşan adımlardan bahsetmiştir.

Bu adımlar: 

1)Ölümü kabullenme:Bireylerin,kaybedilen kişinin artık geri dönmeyeceğini kabul ettiği süreçtir.Bu evrede kişi,geri dönülmezlik ve sona ermeyi bilişsel olarak kavrar.Durumu içselleştirme ve duygusal kabullenme ise, zaman alan bir süreçtir.Yaşadıkları karşısında şaşkın, donuk, tepkisiz olabilir,boşluk ve gerçekdışılık duyguları yaşayabilir. 

2) Ölüm sonrası oluşan acının üstesinden gelme:Kayıp sonrasında duygusal acı kadar fiziksel acı hissetmemiz de mümkündür. Kişi kaybın acısını giderek daha fazla hisseder, yoğun üzüntü ve özlem duyguları yaşar,ölen kişiyi arar,ağlamalar olur. Öfke, huzursuzluk, korku ve heyecan, konsantrasyon güçlüğü, ilgi duyulan ve keyif alınan şeylere yönelik isteksizlik görülebilir. Zihin ölen kişiyle ve ölümle meşguldür. Bu süreçte duygular bastırılmadan sağlıklı bir şekilde yaşanmalıdır.Bastırılan duygular süreci daha da zorlaştırır. 

3)Ölen kişinin olmadığı yaşama uyum sağlama: Birey, kaybettiği kişinin hayatındaki rolü ve yokluğunun ona yaşatacağı zorluklar üzerinde düşünür. Bu durumun kendi benlik kaygısının üzerinde yaratacağı değişikliklere uyum sağlayabilmesi gerekir. Bunun sonucunda kişi, ya değişiklikleri anlamlandırıp hayatına devam eder ya da anlamlandıramadığı ikileme mahkum kalır. 

4) Kaybedilen bireyle iliskilerini duygusal anlamda düzenlemek ve devam edebilmek: Bu süreçte, bireyin kaybettiği kişiyle ilgili anıların, duygu ve düşüncelerini uygun alanlara yerleştirip yaşamına devam edebilmesi esastır.Yas sürecinin tamamlanmasında en zorlu geçen süreçtir.

Genel olarak baktığımızda yas kişiye özeldir. Bu sebeple yas sürecinin nasıl başlayacağı,süreceği ve sonlanacağı kişiye göre değişim gösterebilmektedir. 

  Yas Sürecindeki Yakınlarımız İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler:

* Beslenme, barınma, giyinme, uyku gibi temel ihtiyaçların karşılanmasını sağlamak .

* Kayıptan doğan öfke, üzüntü,sıkıntı,acı,çaresizlik gibi duyguları dile getirmesini sağlamak.

•Yasın kişiden kişiye değişebilen bir süreç olduğunu bilmek,bireysel farklılıklara (örneğin aynı ailenin üyelerinin farklı şekilde tepki verebileceği) fırsat vermek. "Seni anlıyorum ,güçlü olmalısın, hayat devam ediyor." gibi cümleler kullanılmamalıdır.Oluşan acıyı anladığımızı söylediğimizde derdi küçümsüyormuş gibi anlaşılabilir.Bunun yerine güvenli alan oluşturularak sosyal destek verilmelidir.

- Yas sürecinin belirtilerinin şiddetli olduğu, beklenenden uzun sürdüğü,kişinin günlük yaşamını, ilişkilerini etkilediği durumlarda ruh sağlığı hizmeti veren kişi ve/veya kurumlara yönlendirmek.

SILA ERGÜL